Woord en weerwoord
‘Drogredenen kunnen grappig en misschien een beetje irritant zijn, maar kunnen ook grote gevolgen hebben voor iemands wereldbeeld en overtuigingen.’
Tekst: Francien Homan
Met de verkiezingen nog maar pas achter de rug hebben we ook weer mogen genieten van vele debatten. Argumenten vliegen over en weer, de een redeneert zich in een cirkel, de ander generaliseert erop los. Belangrijk bij discussies is alert te zijn op de geldigheid van de argumenten. Klopt het wat iemand zegt of gebruikt hij drogredenen om zijn hachje te redden? Onlangs verscheen Aristoteles’ Over drogredenen in een nieuwe vertaling. Een verrassend actueel boek waarin de Griekse filosoof onderzoekt wat drogredenen zijn, hoe ze tot stand komen en hoe je ze in een discussie in kunt zetten – en ontkrachten.
‘Brutal and extended cold blast could shatter ALL RECORDS – whatever happened to global warming?’
Dit is een van de vele tweets die Trump de wereld in heeft geslingerd over de opwarming van de aarde. Iedereen voelt aan dat de redenering niet klopt, hoewel deze op het eerste gezicht (althans, voor Trump misschien) prima lijkt: door klimaatverandering wordt het warmer op aarde, het is op dit moment extreem koud, dus klimaatverandering vindt niet plaats. Maar de redenering gaat niet op, omdat Trump hier het klimaat en het weer door elkaar haalt. Een typisch voorbeeld van een drogreden dus: een redenering of reden die niet klopt, maar wel aannemelijk lijkt.
Of neem het volgende: onlangs zag ik een documentaire over zogenoemde ‘flat earthers’, mensen die ervan overtuigd zijn dat de aarde plat is. Ook zij gebruiken dit soort argumenten. Een van hen stond aan de rand van een groot meer en wees naar de skyline van Seattle die heel in de verte te zien was. ‘Kijk, ik kan Seattle daar zien. Als de aarde bol was, zou dat niet moeten kunnen, want dan zou die bolling in de weg zitten.’ Hij vervolgde met: ‘Daarom is de flat earth theory zo sterk: wetenschappers gebruiken iets abstracts als wiskunde om dingen uit te leggen, ik gebruik gewoon mijn eigen ogen.’ Tja, probeer daar maar iets tegen in te brengen.
Ook Aristoteles’ gebruikt verschillende voorbeelden om zijn uiteenzetting toe te lichten: ‘Weet je wie die gemaskerde man daar is?’ ‘Nee.’ ‘Weet je wie Corsicus is?’ ‘Ja.’ ‘De gemaskerde man daar is Corsicus. Je weet dus wél wie de gemaskerde man is!’ Ik kan me voorstellen dat degene die tijdens een borrel dit soort redeneringen test op zijn gesprekspartners snel in zijn eentje overblijft.
Drogredenen kunnen grappig en misschien een beetje irritant zijn, maar kunnen ook grote gevolgen hebben voor iemands wereldbeeld en overtuigingen. Daarom is het belangrijk om er snel doorheen te kunnen prikken. De vertaling van Over drogredenen is een uiterst geschikt boek om je te verdiepen in de wondere wereld van woord en weerwoord. De nieuwe uitgave bevat naast de vertaling van de oorspronkelijke tekst ook een voorwoord met context en een overzicht van theorieën over redeneren, een glossarium en een register. Ook is aan het eind een lijst van alle door Aristoteles genoemde soorten drogredenen toegevoegd. Voor de ongeoefende lezer kan Aristoteles’ werk nogal pittig zijn, dus deze onderdelen zijn een prettige, verhelderende aanvulling.
De vertaling van de tekst, door Pieter Sjoerd Hasper en Erik C.W. Krabbe, maakt veel indruk, zeker gezien de vele nuances in het oorspronkelijke Grieks waar een Nederlandse oplossing voor moest worden gevonden. Hierdoor leest het boek prettig en doet het soms zelfs denken aan hedendaagse boeken over gesprekstechnieken.
Over drogredenen is interessant, actueel en helder vertaald en geannoteerd. Onmisbaar voor de verzamelaar, maar ook een behulpzaam werk voor ieder die zich weleens in debatten waagt (of twittert). Aristoteles geeft je alle hulpmiddelen om gewapend ten strijde te kunnen trekken. Moge de waarheid zegevieren!
