UITGELICHTE OPLEIDING / BIG HISTORY
Tekstsamenstelling: Caroline Dijkema
Van 2 t/m 6 mei 2016 organiseert de ISVW de cursusweek Big History. Een gewaagd en bijzonder ambitieus project, want wie durft het aan om de geschiedenis van het universum en de mensheid in één week aan de orde te stellen? Toonaangevende wetenschappers delen belangrijke inzichten uit hun vakgebied om tot een vloeiend verhaal te komen. De week moet met een blik op de toekomst eindigen.
Big Bang
Big History begint bij de oorsprong van het heelal. In de cursusweek zal Vincent Icke zijn licht laten schijnen over de Big Bang. Was dat een gigantische ontploffing, ergens in een verder lege ruimte, zoals de naam ‘oerknal’ suggereert? Icke stelt het tegendeel: in het allereerste begin was het heelal bijna perfect in evenwicht. Die perfectie werd slechts minimaal verstoord door twee effecten: de uitdijing van het heelal en het gedrag van verschillende soorten deeltjes. Uit die minimale afwijkingen zijn in de loop van miljarden jaren alle kosmische structuren die wij nu kennen ontstaan.
Door de evolutie van deeltjes, ruimte en tijd te berekenen hebben kosmologen de geschiedenis van het heelal vrij goed in kaart gebracht. De overeenstemming tussen de theoretische modellen en de waarnemingen wordt steeds beter. Natuurlijk houden we de vragen: hoe weten wij dat zo zeker en wat weten wij nog niet?
Geologisch perspectief
Een ander groot thema in Big History is de geschiedenis van de aarde als planeet. Hoogleraar geologie prof. Salomon Kroonenberg stelt dat de mens in de historie van de aarde maar een nietig verschijnsel is. De aarde bestaat al vier en half miljard jaar en de Homo sapiens doet pas 125.000 jaar mee. Met behulp van wetenschap en innovatie probeert de mensheid haar eigen voortbestaan veilig te stellen en risico’s uit te bannen, maar de geologische geschiedenis leert ons dat dat zinloos is. Het is een grote illusie dat we zouden kunnen leven zonder risico. De mensheid heeft veel natuurrampen te verduren gehad en niets kon ons daartegen wapenen. Onze planeet heeft net tienduizend warme jaren achter de rug; laat dat nu de gemiddelde lengte van warme periodes tussen ijstijden zijn. Hoe bijzonder is onze huidige klimaat? Hoe gaat de aarde zich ontwikkelen en wat betekent dat voor onze kansen op deze planeet?
De oorsprong van het leven
Geologisch onderzoek roept dus vragen op over de toekomst, maar waar komen we eigenlijk vandaan? Een fundamentele vraag voor Big History is die naar de oorsprong van het leven. Ondanks jaren van intensief onderzoek is de vraag naar het ontstaan van leven nog grotendeels onbeantwoord. Zelfs de vraag naar een definitie van ‘leven’ levert al zo’n warboel van verschillende antwoorden op dat je er moedeloos van zou worden. Prof. Nico van Straalen houdt zich bezig met wetenschappelijk onderzoek naar het leven zelf. Sinds Darwin is evolutionair onderzoek enorm verfijnd en aan het begin van deze eeuw kwam de moleculaire evolutionaire analyse tot ongekende bloei. Dat leverde het volgende inzicht op: als de diversiteit om ons heen ontstaan is uit een gemeenschappelijke voorouder, dan moet het mogelijk zijn om de kenmerken van die voorouder te reconstrueren uit nu levende organismen. Met behulp van deze aanpak is het in theorie mogelijk om terug te reiken tot aan de kenmerken van de eerste levende cel. Dat wil zeggen: tot aan de oorsprong van het leven.
Mensheidgeschiedenis
Klassieke vormen van geschiedkunde kijken vaak niet verder terug dan vijfduizend jaar. Uit die tijd dateren de eerste geschreven bronnen die we hebben kunnen ontcijferen. Big History heeft daarentegen de ambitie om de geschiedenis van de mens systematisch in te bedden in de geschiedenis van heelal, de aarde en het leven. ‘Standaard geschiedenis’ ontkomt vaak niet aan een lokaal perspectief; Big History streeft ernaar de geschiedenis van onze soort uit een planetaire invalshoek te verkennen. Dr. Fred Spier analyseert de geschiedenis van de mensheid van haar vroegste begin, vanaf het ontstaan miljoenen jaren geleden op de Oost-Afrikaanse savannes, tot aan de processen van globalisering, industrialisering en informatisering van de afgelopen paar honderd jaar. Zijn claim: de lange vroege mensheidgeschiedenis is van doorslaggevend belang geweest voor de biologische en ook culturele vorming van onze soort.
Onderweg naar Homo sapiens 3.0?
Recente ontwikkelingen in de neurowetenschappen, biotechnologie en robotica hebben een diepe impact op ons zelfbegrip en dagelijks leven. Wat dat betekent voor de toekomst van de mens is het onderwerp van de laatste dag van de cursusweek Big History. Door ontwikkelingen in de robotica en genetische modificatie is het meer dan ooit een open vraag wie we zijn en wat we willen worden, stelt prof. Jos de Mul. Mens en technologie versmelten steeds meer, met biotechnologie kunnen we soorten veranderen en zelfs creëren, en met behulp van robotica is het misschien zelfs mogelijk om kunstmatige intelligentie in het leven te roepen. Worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen? ‘ Uittreksel van: redactie iFilosofie. ‘Boektitel’. iBooks.
Maandag 2 t/m vrijdag 6 mei 2016
Aanvang maandag 10.30 uur
Einde vrijdag 17.00 uur einde
