Special Foucault in praktijk

iFilosofie #8
Tekst: Paul Troost

We zijn geneigd justitiële vonnissen zonder meer als juist te accepteren. De rechtsgang staat boven twijfel, Vrouwe Justitia is onfeilbaar. Maar steeds vaker wordt de gerechtelijke macht op dwalingen betrapt, of zijn er op zijn minst twijfels over de gang van zaken en het vonnis.

Het meest bekend is misschien wel de zaak Lucia de B., de verpleegkundige die tot levenslang veroordeeld werd en jaren later na gefundeerd wetenschappelijk onderzoek alsnog vrijgesproken werd. Er zijn meer zaken waarvan onderzoekers als emeritus hoogleraar Ton Derksen en wetenschapsfilosoof Rein Gerritsen vermoeden dat er sprake is van een justitiële dwaling. Ook in de zaak tegen de van drugsmokkel verdachte Koerd Hüseyin Baybasin zijn de nodige twijfels bij de bewijsvoering. Ton Derksen schreef er De zaak Baybasin, verknipt bewijs over. Op de open dag van ISVW zondag 1 juni presenteerde hij samen met Rein Gerritsen zijn boek.

In 1995 vraagt Hüseyin Baybasin politiek asiel in Nederland aan. Hij heeft uit de school geklapt over de betrokkenheid van de Turkse regering bij de internationale drugshandel. Baybasin beweert dat hij daardoor grote kans loopt geliquideerd te worden. Maar de Turkse regering ziet hem als een ordinaire drugshandelaar die aan Turkije uitgeleverd moet worden. Ook het Nederlandse Openbaar Ministerie denkt een internationale drugsdealer in het vizier te hebben. Om dat te bewijzen besluit het OM de telefoon van Baybasin te tappen. Op grond van die taps acht de rechter hem schuldig aan moord, gijzeling en drugshandel. Baybasin vecht zijn veroordeling tot bij de Hoge Raad tevergeefs aan.

Schokkende conclusie

Wetenschapsfilosoof Ton Derksen bestudeerde en beluisterde de zesduizend getapte gesprekken en komt tot een schokkende conclusie: de rechters zijn voorgelogen. De afgeluisterde telefoongesprekken zijn niet alleen onjuist vertaald, maar ook gemanipuleerd. Er is geknipt en geplakt in de audiobestanden. De zaak Baybasin, verknipt bewijs is een boeiend verslag van een van grofste gerechtelijke dwalingen tot nu toe. De zaak laat zien dat waarheidsvinding in de rechtspraak en de premissen die daaraan ten grondslag liggen voortdurend kritisch bekeken moeten worden.

De forensische filosofie, een door Ton Derksen en ISVW gestarte nieuwe tak van de filosofie, houdt zich hiermee bezig. Deze zomer verzorgt Derksen in samenwerking met ISVW een summerschool over waarheidsvinding.

Forensische filosofie

De presentatie daagde de aanwezigen uit om vragen te stellen. Want de zaak Baybasin laat zien dat ons juridisch systeem, waarop we denken blindelings te kunnen vertrouwen, behoorlijk kan falen en dat openbare aanklagers soms de schijn van partijdigheid niet kunnen ontlopen. Ook Rein Gerritsen, auteur van onder andere Filosoof in de bajes, weet uit ervaring dat ons gerechtelijk stelsel en de uitvoering van de opgelegde straf dikwijls de nodige tekortkomingen kennen.