Niks is perfectie – en perfectie is niks

In onze maatschappij wordt de lat steeds hoger gelegd, op allerlei gebieden. Er wordt van alles van ons verwacht en verlangd, en wij, de mensheid, behoren onze omgeving te behagen. Naar wat/ wie kijken we op? Welk principe zijn we aan het nastreven? Perfectie? Wat is perfectie eigenlijk? Mijn docent liet mij kennismaken met deze wedstrijd. Die sprak me wel aan, en ik vind het tof om na te denken (ik kan ook niet echt anders, het zit in mijn karakter, en ik heb – nog – niet bepaald een ‘uitknop’ gevonden voor mijn gedachtenspinsels) én om te schrijven. Dus ik was wel benieuwd naar deze wedstrijd. En waar ik toen toch op stuitte…

Tekst: Noor Sebregts

– Actueel: De Jonge Denker stelt filosofische (begin)vragen die relevant zijn voor de wereld van nu en schetst een heldere alledaagse context.
– Creatief: De Jonge Denker brengt nieuwe (speculatieve) ideeën en alternatieve hypotheses in en kan doordenken op de implicaties daarvan.
– Kritisch: De Jonge Denker gaat duidelijk in op argumenten op basis van heldere, consistente redeneringen.
– Presentatie: De Jonge Denker is talig en in stijl helder, gevat en overtuigend.
– Houding: De Jonge Denker heeft een actieve, open en luisterende houding waaruit interesse blijkt voor andere perspectieven.
– Begeleiding: De Jonge Denker stimuleert het voeren van diepgaande gesprekken waarin begrip is voor elkaar en zonder direct oordeel op elkaar gereageerd wordt.
– Vragen: De Jonge Denker helpt aannames en begrippen te verhelderen door voorbeelden aan te dragen en/of vragen te stellen (in reactie op anderen).

Bron: http://www.dejongedenkers.org/

Een wolf in schaapskleren
Toen ik het aan mij overhandigde A4’tje las, ging ik nadenken over gebreken en perfectie. Ik wilde wat meer informatie hebben over deze opdracht, dus googelde ik natuurlijk naar jongedenkers.org. Daar vond ik bovenstaande zeven punten. Grappig is het, dat ik een essay ga schrijven over het streven naar perfectie, en de gebreken in de maatschappij, want in diezelfde opdracht schuilt al het probleem, als een wolf in schaapskleren.

Dit is geen aanval overigens, of ja, geen volledige aanval. Ik las wel net dat ik kritisch moest zijn toch?

Het is trouwens wel heel goed dat dit soort opdrachten bestaat, en dat leerlingen worden geprikkeld om na te denken over dit soort thema’s. Maar mijn excuses, ik kon het niet laten om dit er toch in te zetten. Terwijl wij nadenken over welke gebreken er in onze maatschappij zitten, die perfectie afdwingen, doe ik er zo zelf aan mee. Blijkbaar mag ik om succesvol te zijn in deze opdracht, om te slagen, om deze opdracht met stipte perfectie te voltooien, niet zomaar mijn geest laten vloeien. Nee, ik word geacht daar zeven punten bij te gebruiken. Maar dat zou ik natuurlijk ook niet kunnen doen. Ik zou gewoon mijn eigen gang kunnen gaan. Maar, dan slaag ik weer niet in de opdracht en heb ik gefaald.

Onderweg naar perfectie?
Heb ik dan gefaald? Ik ben wel kritisch geweest. En origineel, gok ik. Ben ik nu actueel? Ja, het speelt zich wel nu af. Ik stel ook tamelijk veel vragen, volgens mij. Is dit essay dan nu onderweg naar perfectie? Ik denk het wel, als ik zo kijk naar die zeven punten. Maar die zijn de standaardnorm, en ik kan mezelf daar helemaal niet aan meten, want iedereen is totaal anders. De persoon die deze zeven punten heeft bedacht, is alweer anders dan ik ben. Mijn hersenen werken anders. Ik kan eigenlijk nooit perfect zijn, ook niet als ik ernaar zoek. Misschien wel juist niet als ik ernaar zoek, maar als ik niet aan die punten voldoe en mijn hersenen volledig de kans geef vrijuit te kraken, piepen en filosoferen, kan ik het ook nooit goed doen. Is dit dan de paradox van perfectie?

Op de site staat ook, dat ik in dit essay vooral moet voldoen aan de eerste vier punten, dus laten we het daar dan vooral even over hebben.

Actueel, creatief, kritisch
Actueel: ja, ik moet actueel zijn. Ik kan zo wel een aantal actuele problemen opnoemen omtrent perfectie. Was dat dan de bedoeling van de opdracht? Nou ja, ik doe het wel gewoon. Er zijn ontzettend veel actuele ‘perfectieproblemen’. Ik bespeurde het al in de allereerste schoolweek: de herkansingsweek stond op het menu. Ik zag iedereen in mijn blikveld zich ijverig inschrijven voor de herkansingen. Zelfs de leerlingen die al zevens hadden gehaald, iedereen wil het beter doen, iedereen wil hoger. We moeten het beste halen, een zeven is al lang niet meer goed genoeg joh! Het streven naar perfectie loopt hier volledig uit de hand, omdat leerlingen uiteindelijk hierdoor zichzelf kwalijk gaan nemen ‘slechts’ zevens te halen. Dat is dus waar we heen gaan. Geen één cijfer is een indicatie voor je slagen, want misschien heb je elke vraag wel expres fout beantwoord en haal je een 1 voor je herkansing. Maar weet je ondertussen precies waar het over gaat, en beheers je de stof volledig.

Creatief: we moeten natuurlijk creatief zijn, vooruitstrevend zijn, origineel zijn. We zoeken de ruimdenker in de maatschappij. Het moet steeds gekker, breder, anders. We verlaten het land van simpel, en reizen naar het land van complex. Hier schuilt ook zeker een perfectieprobleem in. Er zit een bepaalde grens aan waar we heen gaan toch? Het kan vanaf een bepaalde plek niet gekker, origineler, maar de drang naar meer groeit en groeit. Ben ik nu creatief bezig? Ik weet het niet. Misschien is dit wel heel voorspelbaar.

Kritisch: er staat dat ik in moet gaan op argumenten op basis van heldere, consistente redeneringen. Tja, dat ben ik dus totaal niet aan het doen. Ik weet überhaupt niet of iemand me kan volgen. Maar dan ben ik toch juist kritisch op de criteria? Ik moet toch niet zomaar volgen wat er staat, want ik moet kritisch zijn, dus moet ik niet doen wat er staat, maar autonoom nadenken en handelen, maar dan voer ik de opdracht niet goed uit. Wat moeilijk zeg, deze opdracht.

Niks!
Maar wat is perfectie nou eigenlijk? Wat is het, in wezen? Ik zocht het net op, en ik las dit: ‘zonder fouten of gebreken, volmaaktheid’. Iedereen heeft gebreken, niemand is volmaakt. Ik denk dat ik het weet. Volgens mij is het ‘niks’! Dát heb ik geprobeerd duidelijk te maken. Het is niks. Je kan het niet op één bepaalde manier goed, of perfect doen, of slecht. Er is niet zoiets als perfectie. Maar we streven er wel naar. Waarom? Als we nadenken, komen we toch tot de conclusie dat het niks is.

Vandaar dat ouders altijd tegen hun opgroeiende kinderen zeggen: ‘Niemand is perfect schatje’. Nee klopt, niemand is perfect. Zullen we dan ook ophouden met doen alsof perfectie bestaat?

De mens die streeft naar perfectie, ís de gebrekkige mens.