Liever liefde

Dat Bleri Lleshi met Liefde in tijden van angst een urgent essay heeft geschreven, is na de aanslagen in Parijs wel duidelijk. Dat het flessenpost naar de zeer nabije toekomst van zijn eigen stad Brussel zou blijken, had niemand ook maar durven vrezen. Het maakt zijn boodschap er alleen maar duidelijker op: we moeten leren het belang in te zien van echte liefde, op alle vlakken.

Tekst: Francien Homan

‘Terwijl ik dit boek schrijf loopt het dreigingsniveau in Brussel op tot niveau 4. Dat is het allerhoogste dreigingsniveau. (…) Vrienden en journalisten vroegen me of ik bang was. Een vraag die elke Brusselaar nog wekenlang [na de aanslag in Parijs op 13 november 2015] heeft moeten horen. Voor mezelf was ik alleszins niet bang. Na de aanslag nam ik de draad van mijn leven weer op. Samen met vele andere Brusselaars, Parijzenaars en stadsbewoners van Ankara tot Beirut, weigeren we om ons neer te leggen bij de angst die terroristen, politici en media zo graag zaaien.’ (blz. 54)

Aldus Bleri Lleshi, politiek filosoof, mensenrechtenactivist en jongerenwerker in Brussel, in zijn boek Liefde in tijden van angst. Op het moment dat hij het schreef, wist hij nog niet wat Brussel te wachten stond. Angst waart door de straten van Brussel. Maar we mogen haar geen ruimte geven, volgens Lleshi. Laat de liefde zegevieren.

Van angst naar liefde

Lleshi’s essay bestaat uit drie delen: angst, liefde en de liefdessamenleving. Het eerste deel beschrijft hoe angst zich langzaam maar zeker heeft verspreid op elk niveau van onze samenleving. Van de scholier die bang is om er niet bij te horen zonder iPhone of Nikes en de werknemer die tien uur per dag werkt omdat die bang is niet goed genoeg te zijn, tot de angst om thuis mishandeld te worden en de angst voor een terroristische aanslag. Aan de hand van concrete voorbeelden – anekdotes van jongeren uit zijn werk, cijfers en statistieken over depressie en medicijngebruik in België en het nieuws – schetst Lleshi een beeld van de huidige samenleving waar angst regeert.

Maar leven in angst is ondoenlijk: angst beperkt en verlamt. Daarom moet angst overwonnen worden. Lleshi stelt dat liefde een van de beste en duurzaamste alternatieven is. Hij onderzoekt het concept in al haar facetten, waarbij hij af en toe vervalt in clichés als ‘liefde genereert hoop en vertrouwen in de mens en de wereld’ en ‘zonder wortels kan liefde niet groeien’. Maar misschien is dat niet erg, omdat het nu eenmaal waarheden zijn die eindeloos moeten worden herhaald om ons te blijven herinneren aan het belang van liefhebben.

Wie liefheeft, is bereid om de wereld beter te maken

In het kapitalistische systeem is liefde echter verworden tot een product. Datingsites, romantische films en tv-programma’s als Temptation Island laten ons denken dat liefde iets is dat je meteen kan krijgen als je het wilt en weer weg kunt gooien als je er zat van bent. Lleshi pleit voor een terugkeer naar ware liefde: onvoorwaardelijk, bewust, rationeel en een aanzet tot actie. Wie liefheeft, staat open voor de wereld en is bereid zich in te zetten om die beter te maken. Lleshi spreekt hier van engagement: betrokken zijn en plannen maken om samen een betere toekomst te creëren. Mensen moeten weer inzien hoe belangrijk ware liefde is, zowel de liefde voor de ander als die voor jezelf. In een liefdessamenleving zijn zorgzaamheid, respect en de wil om samen te werken belangrijke waarden. Het is een samenleving die afscheid neemt van angst en op allerlei niveaus voor de liefde kiest.

 De juiste blik

De vraag is in hoeverre we echt kunnen spreken van zoiets als een ‘angstsamenleving’ en een ‘liefdessamenleving’. Misschien heeft het er maar net mee te maken welke kant je op kijkt. Laat je je overspoelen door berichtgeving over geweld, leed en terrorisme of richt je je op de positieve geluiden die klinken? Zie je de spandoeken met ‘Je suis Charlie’ en ‘Je suis Bruxelles’? Zie je hoe miljoenen vrijwilligers zich elke dag inzetten voor een betere samenleving en zie je hoe er initiatieven worden opgezet om vluchtelingen zich welkom te laten voelen in Nederland en België? Met zijn essay maakt Lleshi deel uit van het positieve geluid, van de groep die ervoor kiest om lief te hebben. Het is een pleidooi om vanuit openheid en medeleven te handelen, om niet bang te zijn voor het grote onbekende.

 Het zijn grote thema’s die hij aanpakt, angst in allerlei soorten, liefde, kapitalisme, de liefdessamenleving en de relatie van al deze elementen tot elkaar. Misschien iets te groot om allemaal in één essay te behandelen. Hierdoor blijft alles een beetje op de oppervlakte en is er meer sprake van een beschrijving dan van een diepgaande analyse van het begrip. Soms heb je als lezer het gevoel dat hij te snel naar een volgend onderwerp springt. Toch is de boodschap kraakhelder: we moeten weer leren het belang in te zien van liefde, van échte liefde, op alle vlakken. Van gezinnen tot onderwijs, van de media tot politiek. Laat de angst niet winnen en kies ervoor om lief te hebben. Want alleen op die manier kunnen we samen vooruitkomen en stapje voor stapje de angst de kop indrukken.

Bleri Lleshi, Liefde in tijden van angst. EPO, 2016