De Jonge Denkers des Vaderlands, over de waarde van waarheid
Wanneer wetenschappelijke instituten niet meer als gezaghebbend worden geacht, leven we in een tijdperk van post-truth. Althans, zo lijkt het, wanneer we de hoog opgelopen gemoederen volgen in de stikstofcrisis en het klimaatdebat. Is wetenschap nog drager van de waarheid? Waar zij eerst het stokje van de kerk heeft overgenomen, moet ook zij deze weer doorgeven? Kortom: wat is waarheid waard?
Tekst: Chester Vacquier
In de wedstrijd om de titel ‘Jonge Denker des Vaderlands’ trachten filosofieleerlingen (VO) in hun artikelen antwoord te geven op deze vraag. De lichting Jonge Denkers van 2020: Eva Dekkers (Gemeentelijk Gymnasium Hilversum), Gregor Hofstede (Gymnasium Novum, Voorburg), Jan Peter van Irsel (Augustinianum Eindhoven), Joep Huisman (Stedelijk Gymnasium Nijmegen), Marah van Andel (OSG West-Friesland, Hoorn), Ruben van der Marel (Gymnasium Haganum), Paul Zevenbergen (Emmauscollege, Rotterdam).
De zeven winnaars zijn geselecteerd door een vakjury, bestaande uit Anna Krans (Lemniscaat), Florian Jacobs (ISVW), Harm Tiggelaar (VFVO) en Lianne Tijhaar (Stichting Maand van de Filosofie). Ze beoordeelden de artikelen inhoudelijk op actuele relevantie, creativiteit en kritische reflectie. Bij de pitches werd gekeken naar de overtuigingskracht en open houding van de scholier. In deze iFilosofie leest u de artikelen van de winnaars.
Leven in een post-truth tijdperk
Politicus Al Gore noemde het broeikaseffect An Inconvenient Truth (2006) waar we allemaal aan zouden moeten geloven. Jonge Denker Eva noemt juist het klimaatdebat een ongemakkelijke waarheid. Het gaat er niet om of je gelijk hebt, maar of je gelijk krijgt. Dat is de beperkte waarde van waarheid tegenwoordig. Een pragmatische opvatting van waarheid. ‘Waarheid is datgene wat ons overtuigt’, zegt Gregor in zijn artikel. Ze is zeer afhankelijk geworden van de persoon die haar verkondigt en het gezag dat we die persoon toekennen. Zo heeft een econoom meer gezag dan een kleuter. En heeft Donald Trump meer gezag dan een willekeurige burger.
Betekent dit dat we als burger achterover kunnen leunen? Als het aan Jan Peter ligt niet: we moeten als kiesgerechtigden zorgen dat we kritisch blijven kijken naar corresponderende waarheden met betrekking tot uitspraken van politici. Deze uitspraken kunnen namelijk makkelijk gemanipuleerd worden met deepfake-technologie, waardoor het lastig wordt om onwerkelijkheid van werkelijkheid te onderscheiden.
Toch neemt iedereen de werkelijkheid niet op dezelfde manier waar. Bestaan daarmee verschillende werkelijkheden? Joep vraagt door. Marah maakt eenzelfde soort zoektocht door en baant zich door een bos van bepalingen en definities. De ene keer lijken geloof, illusie en waarheid elkaar uit te sluiten, de andere keer vloeien ze in elkaar over. Ze zet hierdoor de lezer telkens op het verkeerde been.
Ruben is een stuk stelliger. De correspondentietheorie van de waarheid volstaat niet. Elke poging om de werkelijkheid in te kaderen, bijvoorbeeld door talige bepalingen, is niets waard. Heeft dit geen gevaarlijke implicaties? George Orwell schreef 1984, over een dystopie waar onwetendheid kracht is en waarheid er niet toe doet. Paul refereert hieraan in zijn column. Hij neemt ons mee naar het nu, naar de staat van waarheid in een tijdperk van post-truth.
Normaliter treden de zeven Jonge Denkers op tijdens de diverse filosofische festivals in de Maand van de Filosofie. Ook middels publicaties nemen zij deel aan het maatschappelijk debat. Dit initiatief wordt ondersteund door ISVW, Lemniscaat, Stichting Maand van de Filosofie en de Vereniging Filosofiedocenten in het Voortgezet Onderwijs. Als coördinator wens ik, Chester Vacquier, u veel leesplezier!
Website: www.dejongedenkers.org
Mail: info@dejongedenkers.org
