OVER BILDUNGSAGORA / … EN DENKEN
…En Denken! Bildung voor leraren
Gerard van Stralen & René Gude (red)
Het bildungsagoramodel kan worden ingezet als nulmeting voor maatschappelijke activiteiten, niet als een situatie om vanuit nostalgie naar terug te streven, maar om na een korte terugblik vanuit te vertrekken, met de blik vooruit. Het model is nadrukkelijk geen metafoor voor een samenleving, het is een gestileerd beeld van een maatschappijvorm die werkelijk heeft bestaan. Binnen de onderscheiden levenssferen is de samenleving complexer geworden, maar tussen de sferen onderling bestaat een overzichtelijkheid die van alle tijden is.
Door tijdens de lerarenopleiding enige aandacht te schenken aan de principes die de verschillende sferen beheersen, de veelvormigheid binnen de sfeer en ten slotte aan de maatschappelijke en persoonlijke bildungsaspecten die daar uit af te leiden zijn, kan de gevreesde bildungsopdracht met minimale middelen opgenomen worden. Het zijn tenslotte de overal zichtbare, alledaagse sferen waaraan de leerling alleen maar ‘nog niet’ deelneemt. Op de veilige vrijplaats (het Griekse ‘scholè’) kunnen deze sferen herkenbaar worden gemaakt als afzonderlijke oefenvelden, waar onze vroeg mondige, laat volwassen leerlingen en studenten naar hartenlust in theorie kunnen grasduinen, zonder er in praktijk al voor verantwoordelijk gehouden te worden. De school is een simulatieruimte. Het sfeerbegrip, hier vooral ontleend aan Peter Sloterdijk, wordt in dit perspectief heel eenvoudig en alledaags. Een afzonderlijk mens kan alleen fictief in vermogens, talenten en karaktertrekken worden geanalyseerd en uiteengelegd.
“Ieder mens kan zich op vele manieren beschaven. Je kunt het doen door naar de agora te gaan en kennis te nemen van de economie en de publieke opinie, maar je kunt je ook uit de drukte van de stad terugtrekken en even rustig op een stoel gaan zitten in de tempel, het stadion, het theater en de academie.”
Een individu betekent dan ook ‘ondeelbaar’. Maar een mens kan moeiteloos fysiek, als ‘integrum’, van meerdere bovenindividuele sferen deel uitmaken. Sferen zijn geen fysieke entiteiten, maar wel zeer reële associaties van mensen die zich rond een bepaalde activiteit organiseren. De substantie van iedere sfeer, het ‘spul’ waarvan iedere associatie is gemaakt, kan in goed onderwijs aan leerlingen op verschillende niveaus zichtbaar worden gemaakt. Daarmee slaat de verbeeldingskracht van de leerling automatisch aan het experimenteren.
