ETEN EN DRINKEN
IFilosofie #14
Column: Jan Bransen
Video: Paul Troost
Ik heb een beetje lopen nadenken over hoe ik aan niet-filosofen het best zou kunnen uitleggen waarom filosofen van vragen houden, van het stellen van vragen en van het beantwoorden van vragen, en hoe je dat dan kunt begrijpen als tegelijk waar is – wat ik denk wat waar is – dat filosofen niet echt van antwoorden houden en ook niet echt in antwoorden geïnteresseerd zijn.
Ik kwam op twee vergelijkingen die mij zouden kunnen helpen.
Ik woon in een leuk, fijn huis. Toen ik er kwam wonen, heb ik met plezier nagedacht over de inrichting, heb genoten van het uitkiezen van de vloerbedekking, de gordijnen, de aanschaf van een paar nieuwe meubels en een paar mooie dingen voor aan de muur. Het inrichten van het huis was mij een genoegen. Ik heb wat muren laten stuken en heb het hele huis laten schil- deren. Want schilderen is niets voor mij. Als ik ergens een hekel aan heb, dan is het wel daaraan. Muren, pla- fonds, deuren, kozijnen, brrr. Ik vind het allemaal even erg. Gelukkig kon ik het mij veroorloven het schilderwerk te laten doen. En het deed mij goed te zien dat de schilder er duidelijk zijn aardigheid in had. Ieder zijn stiel.
Ik woon inmiddels zes jaar in dit huis en er is eigenlijk sinds die eerste maanden niets meer aan de inrichting veranderd. Ook dat bevalt mij. Klaar is klaar.
Filosofen houden van de dynamiek van een gedachtegang,
die op stoom kan komen als een dwingend en krachtig argument
Hier is nog een vergelijking. Ik vind het best leuk om te koken, niets bijzonders, maar er zijn een paar gerechten die ik aardig kan klaarmaken. Ik kook wel een beetje rechttoe- rechtaan. Geen fratsen. Het gaat me vooral om het heerlijke gesmikkel, als het koken gedaan is en we aan tafel kunnen. En ook dan gaat het me niet om heel verfijnde smaaksensaties. Ik ben eigenlijk meer iemand die in een restaurant vooral geniet van de Vlaamse frieten en de bijbehorende mayonaise. Het gaat mij dus om het eten, de activiteit van het eten. Ik vind het dan ook altijd weer een beetje jammer als het gedaan is, als de borden leeg zijn en de schalen ook. Niet dat ik alsmaar door zou willen eten, hoor. Gewoon lekker vol- daan is een goed gevoel. Maar daar zit voor mij dus ook nog wel eens een klein melancholisch tintje aan. Dat het eten nu op is, de maaltijd voorbij. Alsof het verzadigd zijn een beetje tegenvalt. Zoiets.
En dan nu die filosofische vragen.
Filosofen houden van denken, van de activiteit van het denken zelf. Ze houden van die flexibele beweeglijkheid van hun geest, van opkomende gedachten die voor verwarring zorgen, of voor structuur, gedachten die weer volgende gedachten oproepen, gedachten die al dan niet willen komen, die zorgvuldig en langzaam uitgehakt moeten worden, die zich laten lonken en zich laten formuleren, die nieuwe woorden nodig maken, oude woorden verdacht maken, die onderscheidingen verhelderen of juist vertroebelen. Filosofen houden van de dynamiek die kenmerkend is voor een gedachtegang, een gedachtegang die op stoom kan komen als een dwingend en krachtig argument, maar ook een gedachtegang die plotsklaps onderbroken kan worden, die zich splijt en scheurt, die in tegengestelde richtingen trekt, die haperend en sputterend naar woorden zoekt, en die dan weer op gang komt, soe- pel aangezwengeld door een vraag die zich nu ineens veel helderder laat formuleren. Dat is waar filosofen van houden, van de dynamiek van een actief, beweeglijk, motiverend denken. En daarom houden ze van vragen, omdat er niets zo goed kan bijdragen aan de beweeglijkheid van het denken als een prangende begripsvraag.
Dat is alles.
Is dat dan ergens goed voor, dat vragen en dat denken? Aahh, zal de echte filosoof denken, interessante vraag! Laten we daar eens over verder denken!
Maar wellicht vind jij dat als niet-filosoof een foute reactie. Want jij stelde die vraag vermoedelijk niet om het denken op gang te houden, maar omdat je een antwoord wilt. Misschien hou je helemaal niet zo van denken, zoals ik niet van schilderen hou. Misschien lijkt el- ke nieuwe filosofische vraag voor jou vooral op wat voor mij een eerste nieuwe streek verf op een nieuw kozijn is. Getver. Nóg niet klaar.
Het is maar waar je van houdt. Ik vond het inrichten van mijn huis wel aardig om te doen, maar ik vind het prima dat het nu gedaan is. En dat mag van mij wel zo blijven, ook al is het een nadeel dat ik een tweezitbankje heb (want daar kun je dus niet op liggen), en ook al heb ik een wanstaltig groot CD-rek (terwijl ik alleen nog maar naar MP3’s luister). En gelukkig zal ik pas bij een volgende verhuizing constateren dat de boel eigenlijk al lang weer geschilderd had moeten worden. Dat hoeft dan mooi niet meer. Dat mag de volgende bewoner doen.
Ik heb wel vrede met deze vergelijking. Waarom? Vooral omdat deze vergelijking ook de antwoorden relativeert. Een antwoord op een filosofische vraag is niet veel meer dan een voldaan gevoel na een goede maaltijd. Dat gevoel hou je een paar uur. Misschien een hele nacht. Maar ’s ochtends heb je weer zin in het ontbijt. Voor velen van ons houdt een antwoord op een filosofische vraag het overigens vast wel langer vol dan het verzadigde gevoel na een maaltijd. Misschien zelfs langer dan de tevredenheid die ik ervaar als ik naar de inrichting van mijn huis kijk. Maar dat geldt niet voor de filosofen. Die hebben altijd honger. Die geloven een antwoord nooit. Die beginnen elke dag weer opnieuw met de meubels te schuiven. Omdat ze van denken houden, van de dynamiek van een gedachtegang. Een dynamiek die ze met leven associëren. Zoals we dood gaan als we niet eten, zo gaan we volgens filosofen dood als we niet denken. En daarom stellen ze vragen.
Filosofen houden altijd honger en geloven een antwoord nooit
Denk nu niet dat ze die vragen al- leen maar voor de vorm stellen, alsof het om de dagelijkse sudoku in de krant gaat. Nee. Het gaat om echte vragen. Om levensvragen die een antwoord verdienen. Zoals het de woninginrichter er echt om gaat jou een plek te kunnen geven waar je kunt wonen. En zoals het de eter om echte honger gaat.
Het denken van een filosoof staat nooit stil. Net als ons leven.
