‘I’m a Loser Baby, So Why Don’t You Kill Me?’

Aan het eind van elke gymles roept onze gymdocent ons bij elkaar en spelen we een potje voetbal. De klas wordt verdeeld in twee groepen, de doeltjes worden klaargezet en een bepaalde blik verschijnt op de gezichten van mijn klasgenoten. Als je die blik ziet dan weet je dat je niet langer even met ze kan gaan praten over de nieuwe Star Wars-film, of vragen wat het huiswerk voor Duits ook alweer was. Als je die blik ziet weet je dat het spel begonnen is. Als je die blik ziet sta je niet meer tegenover elkaar als vrienden, maar als tegenstanders, als vijanden. Zelfs bij de liefste leerlingen kan je die blik zien. Een enorme ontlading testosteron verandert ze nou eenmaal in professioneel getrainde soldaten. Dan start het spel. Meteen begint het fanatieke geschreeuw, de harde trappen en aanwijzingen wat je allemaal wel niet beter kan doen. Als er gescoord wordt door je team, gaat er een luid gejuich door het team heen, als er gescoord wordt bij je team wordt er ‘verdomme!’ geschreeuwd en de keeper wordt uitgescholden. Aan het eind heb je gewonnen, of verloren. Bij gelijkspel heeft niet iedereen gewonnen, maar iedereen verloren.

Tekst: Max Hell

Winners en losers
Ik vind het niet erg om te verliezen. Bovenstaande ‘winner-loser-mentaliteit’ is mij grotendeels onbekend (behalve bij Monopoly) Ik vraag me af waar die mentaliteit vandaan komt. Wat maakt dat het zo belangrijk is om te winnen? Het lijkt namelijk niet alleen in voetbal belangrijk te zijn, maar ook in de maatschappij. Op economisch gebied wordt er gepraat over ‘losers’ en ‘winners’, evenals op sociaal en politiek gebied. Onze samenleving lijkt een goed idee te hebben van wat een loser is, maar klopt dat idee? Of nog beter, wat is dat idee? Bestaat er wel zoiets als winnen? Is het echt zo erg om te verliezen? Is een loser zijn misschien zelfs wel iets positiefs?

De term loser komt veel voor in populaire media. Er zijn nummers over geschreven, verschillende films over gemaakt (vaak in de vorm van comedy) en ook in series zien we deze verliezers terug. Het meest wordt er nog wel over winners en losers gepraat door de duizenden motivational speakers die op YouTube en andere media uitleggen hoe wij onze levens moeten beteren. Ondanks al deze voorbeelden is het nog lastig om te zeggen wat nou precies winnen en verliezen is, omdat het erg van de situatie afhangt. Om dit iets duidelijker te krijgen, heb ik de ‘losers’ ingedeeld in drie categorieën.

De economische loser
De loser die het makkelijkst uit te leggen is, is de ‘economische loser’. Over het algemeen wordt daar op de volgende manier over gedacht: arme mensen verliezen en rijke mensen winnen. Misschien wel doordat de economische loser vrij makkelijk aan te duiden is, is dit één van de meest simplistische manieren om naar de samenleving te kijken. Er wordt bij de economische loser namelijk alleen gekeken naar de hoeveelheid geld die je op de bank hebt staan, niet naar hoe het op de bank gekomen is. Dat vind ik verkeerd, omdat ik vind dat iemand die weinig geld verdient met een nobele taak zoals het opruimen van de straat een minder grote verliezer is dan iemand die veel geld verdient aan het verkopen van wapens, omdat de wapenverkoper geld verdient aan het lijden van anderen, waar de schoonmaker mensen helpt.

De carrièreloser
Een tweede loser is de ‘carrièreloser’. Deze loser is bijvoorbeeld de politieke partij zonder zetels, of de accountant die maar geen promotie kan krijgen. Ook deze loser wordt vaak te simpel verkozen; er wordt hier namelijk een sociale betekenis gekoppeld aan de werking van de maatschappij. Het vroegste dat we hiermee te maken krijgen is tijdens onze schooltijd. Daar wordt bepaald of we winnen of verliezen door te kijken naar onze cijfers, waarmee naast onze overgang ook ons niveau bepaald wordt. Later heeft het te maken met hoe goed je bent in je werk en of je erin vooruitgaat of niet. Het opklimmen van vakkenvuller tot manager bij de Lidl wordt bijvoorbeeld gezien als een echte winsituatie, waar ontslagen worden definitief verlies is.

De sociale loser
Als laatste hebben we de ‘sociale loser’, de loser waar men het meestal over heeft. Dit is de loser die niet voldoet aan onze sociaal-maatschappelijke maatstaven, de persoon die buiten de samenleving staat. Eigenlijk zouden de eerste twee losers gezien kunnen worden als facetten van de sociale loser, aangezien de reden dat die twee als losers gezien worden is dat ze niet voldoen aan maatschappelijke maatstaven. De sociale loser is bijvoorbeeld iemand met weinig of geen vrienden, iemand die veel alleen is en door velen gezien wordt als een nietsnut. Het leven van de sociale loser is een chaos, hij hoort nergens bij en droomt dat hij meer dingen meemaakt.

De loser als übermensch
Wat alle drie de losers met elkaar gemeen hebben, is dat ze anders zijn. Anders dan wat ‘hoort’ en daarom ‘mislukt’. Ze zijn losgeraakt van de norm. Eerlijk gezegd doet de loser me een beetje denken aan de übermensch van Nietzsche. Nietzsche dacht dat de realiteit pure chaos was. Alles en iedereen die orde zou proberen te brengen in deze chaos, zou fout zijn, omdat er simpelweg geen orde is. De samenleving, orde in onze wereldse chaos, is dus ook verkeerd. De übermensch zou deze chaos erkennen, en deze zelfs omarmen. Nietzsche was ook voorstander van het individualisme, en dus zou ook de übermensch moeten ontsnappen aan het systeem, en los moeten komen te staan van de samenleving, levend in omarmde chaos.

De loser voldoet aan deze criteria: de loser heeft de chaos van de wereld omarmd, het leven van een loser wordt vaak gekenmerkt als chaotisch. Ook staat hij op een bepaalde manier los van maatschappelijke standaarden, of staat er in elk geval buiten. Is de loser de übermensch?

Leve de loser
Dat gaat misschien een beetje ver, maar er valt wel wat te zeggen voor het losstaan van de loser van de samenleving. Los van de sociale stress, los van ruzies, discussies en onenigheden en los van klassieke ambitieuze idealen. Wat overblijft is een eigen wereld, in te vullen hoe je maar wil. Losstaan van de samenleving is een kans om creatief te zijn, niet te hoeven luisteren naar iemand die precies weet wat je moet doen, maar gedwongen te luisteren naar jezelf, naar wat jij denkt dat je moet doen. Je leidt dan je eigen leven, niet een leven dat tweehonderd jaar geleden voor de gemiddelde mens bedacht is. Het is een kans om uniek te zijn, een uniek leven te leiden, een leven met een nieuw verhaal. De loser hoeft niet de zoveelste cyclus film, reboot of remake te zijn maar kan een nieuwe, frisse blik op een oud genre hebben.

We duiden mensen in het dagelijks leven vaak aan als loser zonder dat we echt nadenken over wat winnen en verliezen is. Iedereen kent wel een loser, en veel mensen zullen zichzelf ook weleens als een loser beschouwen. Daarop wil ik graag zeggen dat dat geen ramp is. Verliezen is niet het einde van de wereld (behalve als je een atoomoorlog verliest), en niet hetzelfde zijn als ‘de rest’ is niet zo negatief als ‘de rest’ het maakt. Denk de volgende keer dat je een partijtje voetbal wint dus eens na voordat je de tegenstanders spottend ‘losers’ noemt, en vraag je eens af of ze wel echt verloren hebben. En als je je dan echt dapper voelt, gebruik dan loser eens als compliment.