DE VERENIGING VOOR FILOSOFISCHE PRAKTIJK: 25 JAAR KLEURRIJK
Tekst: Ronald Wolbink, voorzitter Vereniging voor Filosofische Praktijk
Video: Paul Troost
De Vereniging voor Filosofische Praktijk (VFP) heeft een kleurrijke geschiedenis waarin het ‘praktisch maken’ van de filosofie een rode draad vormt. Maar wat is praktisch en wat is filosofie? Dat zijn vragen die meteen boven komen drijven als je twee filosofen bij elkaar zet. Vragen die al speelden toen Ad Hoogendijk het boekje Spreekuur bij een filosoof, in de jaren tachtig van de vorige eeuw, publiceerde en die nu nog steeds spelen in de VFP. Want het vragen stellen bij het vanzelfsprekende zit iedere filosoof in het bloed. Dit vormt de praktische filosofie en daarmee het bestaansrecht van de VFP.
Maar is dan een filosofische praktijk, gekenmerkt en voortgedreven door het stellen van vragen bij alle mogelijke vanzelfsprekendheden, daardoor niet een onmogelijkheid? Is er dan nog gemeenschappelijkheid mogelijk? Toch blijft de VFP doorgaan, want het aan de slag gaan met de filosofie in de praktijk bindt en boeit de leden. Er is de rotsvaste, vanzelfsprekende overtuiging dat de praktische filosofie voor onze samenleving van betekenis kan zijn. Deze vanzelfsprekendheid brengt hen samen om het te hebben over de praktijk(en) van de praktische filosofie en om daarover de discussie aan te gaan, al 25 jaar lang.
Oorspronkelijk is filosofie geen academische discipline waarmee alleen geleerden in dikwijls moeilijk te doorgronden taal zich bezighielden. De Griekse wijsgeer Socrates bijvoorbeeld ging op straat met voorbijgangers in gesprek. Zijn onderwerpen waren alledaagse thema’s en gingen over kwesties als opvoeding, moed, politiek of ethische kwesties waarover iedereen een oordeel kon hebben.
De hedendaagse praktische filosofie is in feite niet veel anders. Ook nu gaat het over de onderwerpen die dicht bij ons liggen en waarover we allemaal kunnen meepraten. Alleen de setting waarin we in gesprek gaan, is aan de tijd aangepast – hoewel, de filosofische cafés waar we elkaar ontmoeten, zijn even vrij toegankelijk als de locaties in het oude Athene. De gesprekken worden tegenwoordig als tweegesprek of in groepsverband gevoerd. Een filosofisch consulent gaat meestal met een individu in gesprek.
In een socratisch gesprek gaat een groep samen, onder begeleiding, in gesprek. Ook het moreel beraad is een gesprek met een groep mensen, bijvoorbeeld een team. Het gesprek, zowel individueel als in groepsverband, kan specifiek met kinderen en jongvolwassenen worden gevoerd, maar ook in de context van een organisatie.
Eind jaren 70 besloot een aantal filosofiestudenten in Amsterdam uit onvrede met de academische filosofie te onderzoeken hoe de filosofie weer een rol in de praktijk zou kunnen spelen. In 1984 werd de Amsterdamse Werkgroep filosofische praktijk opgericht. In 1985 werd de eerste introductiecursus filosofische praktijk gegeven en in 1987 opende Ad Hoogendijk als eerste Nederlander een filosofische praktijk in Amsterdam, kort daarop gevolgd door Eite Veening in Groningen. Zes jaar daarvoor had Gerd Achenbach in Duitsland de eerste filosofische praktijk ter wereld geopend.
In 1987 werd de eerste landelijke studiedag gehouden en ontstond het blad Filosofische Praktijk als middel voor theorievorming en informatie-uitwisseling. Op de landelijk e studiedag van 22 oktober 1989 werd besloten tot de oprichting van de Vereniging voor Filosofische Praktijk. Al snel daarna werd Hotel de Filosoof in Amsterdam geopend en van af toen was het Hotel voor de VFP een vaste ontmoetingsplaats.
Belangrijke mijlpalen in de geschiedenis van de VFP zijn de gedragscode voor filosofisch consulenten, de opleiding van filosofisch consulenten en socratisch gespreksleiders, de organisatie van het internationale congres voor filosofische praktijk (ICPP) in 1996 en 2010, en de publicatie van boeken over het filosofisch consulentschap (1998) en het socratisch gesprek (2003).
Sinds 2009 is de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden zowel de thuisbasis als de formele vestigingsplaats van de VFP geworden. Al de themadagen, lezingen, workshops, cursussen en ledenvergaderingen worden tegenwoordig bij de ISVW georganiseerd.
De overtuiging van het belang van de praktische filosofie en de betekenis ervan voor de samenleving heeft mede geleid tot de wens een groep professionele beroeps beoefenaars te zijn, zoals ook artsen, therapeuten en advocaten dat zijn.
De VFP is de bundeling van professionele beroepsbeoefenaren in de praktische filosofie en als zodanig een bescheiden beroepsvereniging, met een beroepsregister. In essentie is een beroepsvereniging een groep beroepsbeoefenaren die samen een kenmerkende aanpak en methodiek heeft en daarover in gesprek is. Methodieken die in beroepsopleidingen, zoals die bij de ISVW, aangeleerd en doorontwikkeld worden.
De VFP is toegankelijk voor diegenen die de praktische filosofie als beroep uitoefenen, maar ook voor al diegenen die belangstelling hebben voor de praktische filosofie en daarover graag in gesprek willen gaan. Elk jaar organiseert de VFP een vijftal verenigingsdagen met workshops, intervisies, inleidingen en discussies.
De VFP heeft zich ontwikkeld tot een bescheiden vrijplaats voor het gesprek, voor de discussie, en bovenal voor de dialoog. En dat voor eenieder met een oprechte belangstelling voor de praktische filosofie. De VFP in praktijk: tastend, bevragend en zoekend, bovenal bescheiden, want leerde Socrates ons niet dat we al te vaak iets menen te weten, terwijl we het niet weten?
