Tekst: Jan Prij

De romantiek is niet in eerste instantie een geestelijke stroming uit de vervlogen tijden van de achttiende, begin negentiende eeuw, geen voer voor historici of kunstliefhebbers of liefhebbers van bepaalde muziek. Nee, het is eerst en vooral de grondtrek van onze hedendaagse cultuur. Dat is de hoofdstelling van filosoof en journalist Hans Kennepohl in Wij zijn nog nooit zo romantisch geweest.

Cosmetische chirurgie​

Al jarenlang is Kennepohl artistiek leider van het Rotterdamse debatcentrum Arminius. In die hoedanigheid vielen hem steeds meer voorbeelden op van de invloed van wat Martin Doorman ‘de romantische orde’ noemde, zonder dat deze orde als zodanig herkend en benoemd werd. In 2007 schreef Kennepohl in die lijn al een kritisch artikel over de tot dan toe lovend ontvangen documentaire van Sunny Bergman Beperkt houdbaar. Daar was het gepresenteerde beeld dat de miljardenindustrie van plastische chirurgen meisjes en vrouwen in de tang houdt door ze een kunstmatig schoonheidsideaal op te dringen.

Kennepoh vroeg zich af hoe de populariteit van deze op zijn minst eenzijdige voorstelling van zaken is te verklaren. Zijn antwoord toen al: de romantiek. Sinds de romantiek zijn we met zijn allen gaan geloven in de schoonheid van het natuurlijke. Maar voor de mens is zo’n verlangen naar het weer in ere herstellen van de natuurlijke staat een welhaast schier onmogelijke opgave. Het is in zekere zin inherent aan de menselijke natuur om aan zichzelf te sleutelen.

Scherper licht​

Wanneer we met die bril naar de werkelijkheid kijken, komen niet alleen de discussies rond cosmetische chirurgie, maar ook rond bijvoorbeeld natuurbehoud, thuisbevallingen, opvoeding en onderwijs en ambachtelijk voedsel in een scherper licht te staan. Breder nog, zo kunnen we onze moderne identiteit en onze hang naar authenticiteit beter begrijpen. Taylor beschrijft in Bronnen van het zelf heel minutieus de vorming van de moderne identiteit langs drie lijnen, de ontwikkeling van een binnenwereld, de omarming van het dagelijks leven als de plek om tot zelfrealisatie te komen en afgaan op de stem van de natuur, het gevoel. Maar juist deze elementen dragen een romantisch stempel.

Speelse blik​

Wij zijn nog nooit zo romantisch geweest slaagt er goed in de romantische trekken van onze huidige cultuur bloot te leggen. Juist deze zelfkennis stelt ons in staat weerbaarder te zijn tegen de uitwassen daarvan. Het biedt geen systematisch overzicht van de romantische filosofen of het romantisch gedachtegoed, maar wel een speelse inkijk in het romantische gehalte van deze tijd. Het beoogt niet de wereld te veranderen of er systematische, kritische of revolutionaire perspectieven tegenover te zetten. Het bevat wel een uitnodiging om scherper te kijken. Met behulp van de bril van de romantiek leer je de spanningsvelden binnen jezelf en het moderne bestaan beter te zien en te begrijpen. En wie zou dat nou niet willen?