De gebrekkige mens

Of het nu bewust of onbewust invloed op ons heeft, we kunnen eigenlijk wel met zekerheid zeggen dat een deel van ons leven draait om het streven naar perfectie. Dit streven hoeft niet per se voor te komen in traditionele vorm, zoals het behalen van goede schoolresultaten of het uitblinken in een sport, maar het kan ook voorkomen in onze relaties met andere mensen of ons uiterlijk. Verkeren in een romantische relatie zoals men die alleen in films ziet of voldoen aan het huidige schoonheidsideaal klinkt bijna iedereen goed in de oren. En de opmars van sociale media versterkt de neiging om onszelf te vergelijken met anderen alleen maar, een feit dat ook bijdraagt in ons verlangen naar perfectie. Het leven van de mensen die wij volgen op deze media platforms lijkt immers zo… volmaakt.

Tekst: Franka de Bruin

Prestatiedruk
Daarnaast is prestatiedruk ook steeds meer verweven in onze huidige maatschappij. Het gegeven dat een mens wil uitblinken in bepaalde vlakken om zo respect en aanzien te verkrijgen is natuurlijk ouder dan de mens zelf. Het is ook terug te vinden in primitievere vormen van leven en we zouden hieruit kunnen concluderen dat het een onderdeel is van evolutie. Maar tegenwoordig lijkt dit oerverschijnsel steeds meer door te slaan. De nieuwe generatie geeft aan steeds meer te buigen onder de druk om goede resultaten te leveren. Een diploma halen is niet langer genoeg; er zijn per slot van rekening zo veel jongeren op de arbeidsmarkt met een kersvers diploma. En er is een dikke kans dat er veel tussen zitten met een betere cijferlijst. Studies worden vaak niet meer gekozen omdat ze interessant lijken, maar omdat ze later zorgen voor een goede baan. De middelbare school lijkt tegenwoordig eerder een fabriek die de functie heeft om zoveel mogelijk leerlingen in een korte tijd van een diploma te voorzien in plaats van iets wat het eigenlijk in zijn essentie is: een plek om jezelf te ontplooien en vooral om te leren, zodat de wereld om ons heen een stuk interessanter en verklaarbaarder wordt. Zo zien we dat de zucht naar perfectie ons beeld van educatie vervormt.

De beloning van waanzin
Het is niet vreemd dat mensen alsnog meegaan in de waanzin van de huidige maatschappij. Sterker nog, het is logisch. Goede prestaties zorgen tenslotte voor beloningen. In groep 3 en 4 in de vorm van een sticker op een goed gemaakt dictee en aan het eind van de lange weg van je opleiding in de vorm een blaadje, een felicitatie en een handdruk. En met dat blaadje ga je dan de wijde wereld in, op zoek naar werk, waar de prestatiedruk minstens net zo hard aanhoudt. En toch kiest een overgroot deel ervoor om dit pad te volgen, waarschijnlijk omdat het de kans op een dak boven je hoofd en een stabiel inkomen aanzienlijk vergroot. Laten we eerlijk zijn, we weten allemaal dat geld tot op zekere hoogte wel degelijk gelukkig maakt. Maar is die vette portemonnee het constante worstelen om overal in uit te blinken waard?

Depressie
De gevolgen spreken voor zich: veel jongeren geven aan dat de effecten van hun jacht naar volmaaktheid veel van ze vraagt. Omdat ze zo gericht zijn op het behalen van goede resultaten, kost dit de kop van hun hobby’s, ontspanningen, vriendschappen of relaties. Hun hele leven begint in het teken te staan van het behalen van een bepaald doel, meestal gedreven door extrinsieke factoren: geld, sociale erkenning of het verwerven van respect. Dat is heel link, want dit zorgt het overgrootste deel van de tijd niet voor een verbetering van je zelfbeeld of een gelukkig gevoel. Het is dan ook geen wonder dat veel studenten aangeven te lijden onder depressie of depressieve klachten.

Ligt het dan bij ons, als mensen die deel uitmaken van onze maatschappij, waar deze cruciale fout zit, om dit probleem op te lossen? En zo ja, hoe doen we dat dan?

Kies iets wat je leuk vindt
Als we aspireren naar zo gelukkig mogelijk leven is het zeker van belang dat we hier iets aan veranderen. Om de prestatiegerichte maatschappij te transformeren moeten we bij onszelf beginnen. Stap één is natuurlijk de vicieuze cirkel te identificeren en te erkennen. Vervolgens is het zaak om het patroon op individueel niveau te doorbreken in kleine stapjes: ten eerste, of je nou op de middelbare school zit of voor je bachelor gaat, je overgeven aan het feit dat je niet in staat bent om 24/7 goede resultaten te leveren. En zelfs als je dat zou zijn, zou het ten koste gaan van je mentale gezondheid en persoonlijke relaties. Vooral op dit punt is het belangrijk dat men een gulden middenweg vindt. Hoewel het zo is dat goede cijfers niet per se gelukkig maken, maakt onderuitzakken en geen klap meer uitvoeren onder het mom van ‘rustig aan doen’ op de lange termijn ook niet gelukkig. Dat brengt ons naar het tweede kwestie: als je kiest voor je toekomst, kies dan voor iets wat je leuk vindt. Als je in de eerste of tweede klas van de middelbare school zit, is dit nog niet per se van toepassing, maar je elimineert al een deel van je studiemogelijkheden door in de derde of vierde klas een profiel te kiezen. Veel leerlingen begaan de fout om voor een NG/NT-profiel te gaan om zo zoveel mogelijk open te houden. Je kan met dit profiel namelijk zowel alfa als bètastudies gaan volgen. We weten allemaal dat je met een bètastudie (afgezien van rechten, wellicht) een grotere kans hebt op een baan die goed verdient. Sommige leerlingen kiezen daarom (in bepaalde gevallen zelfs onder druk van hun ouders, maar dat is een heel ander verhaal) niet voor wat hen interesseert of ligt, maar voor een zekerdere toekomst, met alle gevolgen van dien. En hier komen de extrinsieke factoren weer om de hoek kijken. Studies laten zien dat keuzes gemaakt uit de motivatie van intrinsieke factoren een veel groter gevoel van voldaanheid geven. Ik kan het dus niet vaak genoeg zeggen: laat je leiden door iets wat jou nu gelukkig maakt, niet door iets wat hypothetisch gezien later voor meer inkomsten kan zorgen. Ten slotte is het ook belangrijk dat men hobby’s en interesses niet uit het oog verliest. Als je in je vrije tijd iets beoefent wat je leuk vindt, kan dit een afleiding zijn voor de eventuele stress die school met zich meebrengt.

Als we denken aan onze toekomst, kijken we naar wat ons de meeste garantie biedt, niet naar wat ons gelukkig maakt. En ironisch gezien is dat misschien nog het grootste gebrek van de mens: niet het feit dat we niet in staat zijn om altijd de perfecte cijfers te halen of aan het schoonheidsideaal te voldoen of uit te maken van die relatie die we alleen in films zien, maar het feit dat we een ziekelijke drang hebben om constant te streven naar aanzien, geld en status. En ik denk dat dit het enige gebrek is dat we niet voor lief moeten nemen.